Önceki bölümde, endüstri 1.0 ve 2.0’ın nasıl başladığını, endüstri 1.0 ve 2.0 dönemlerinde yaşayan önemli mucitleri ve geliştirdikleri teknolojileri inceledik. Endüstri 1.0’dan 4.0’a giden yolda, şimdi endüstri 3.0’ı inceleme zamanı. Tarihte Endüstri 3.0 ne zaman başladı? Hadi birlikte göz atalım.
Endüstri 3.0 ( 1950 – 2010 )
- Başlangıç yılı: 1950
- Bitiş yılı: 2010
Birinci ve ikinci Dünya Savaşları ile 1929’daki “Büyük Buhran” ekonomik krizi, teknoloji ve sanayi gelişimini yavaşlatmıştır. Dünya, teknoloji geliştirme sürecine 1950 yılında 3. Sanayi Devrimi ile yeniden başlamıştır.
Eğer 3. Sanayi Devrimi’ne bir isim verecek olsaydık, “otomasyonun gücü” adını kullanabilirdik. Bilgisayar ve dijital teknolojiler, endüstriyel robotlar ve PLC’ler (Programlanabilir Lojik Kontrolörler), 3. Sanayi Devrimi’nin en önemli gelişen teknolojileri olmuştur. Yaşamını 1. ve 2. Sanayi Devrimi’nde karada ve denizde sürdüren insanlık, 3. Sanayi Devrimi ile gökyüzüyle tanışmıştır.
Uçak Endüstrisi
Tarih boyunca havacılık sektörüne baktığımızda, ilk gördüğümüz teknoloji zeplindir. Zeplin, Ferdinand von Zeppelin tarafından keşfedilmiştir. 2 Temmuz 1900’de, Zeppelin, Almanya’nın güneyindeki Friedrichshafen yakınlarında, Konstanz Gölü üzerinde LZ 1 ile ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Zeplinlerin kullanımı, 1937’de 36 kişinin ölümüyle sonuçlanan Hindenburg faciasıyla sona ermiştir. Zeplinler, Endüstri 3.0 dönemine kadar yük ve yolcu taşımacılığında kullanılmıştır.
Wright kardeşler, dünyanın ilk sürekli uçuşunu gerçekleştirdiklerinde, büyük bir ulaşım endüstrisinin temelini attılar. Bu uçuş, 1903 yılında Wright Flyer adlı uçak ile gerçekleştirilmiştir.
1930’lara gelindiğinde, havayolu sektörü olgunlaşmış ve dünya çapında düzenli uluslararası hizmetler sunan büyük ulusal havayolu şirketleri kurulmuştur. Bu şirketler arasında İngiltere’de Imperial Airways, Almanya’da Lufthansa, Hollanda’da KLM ve Amerika’da United Airlines yer alıyordu. Boeing 314 modeli bir uçak olan Pacific Clipper, Ocak 1942’de dünyanın etrafında uçan ilk ticari uçak olmuştur.
De Havilland DH.106 Comet, dünyanın ilk ticari jet yolcu uçağıdır. İngiltere’nin Hertfordshire bölgesindeki Hatfield Aerodrome’da de Havilland tarafından geliştirilmiş ve üretilmiştir. Comet 1, ilk uçuşunu 1952 yılında gerçekleştirmiştir.
1966 yılında dünyanın en hızlı uçağı olan SR-71 Blackbird üretildi. Lockheed SR-71 “Blackbird”, Amerikan havacılık şirketi Lockheed Corporation tarafından geliştirilen ve üretilen uzun menzilli, yüksek irtifa ve Mach 3+ hızında stratejik bir keşif uçağıdır. SR-71 Blackbird’ün dünyanın en hızlı uçağı olarak adlandırılmasının nedeni, ses hızının üç katına çıkarak saatte 3 bin 540 kilometreye ulaşabilmesidir.
Airbus A380, Airbus tarafından üretilen geniş gövdeli bir uçaktır. Dünyanın en büyük yolcu uçağıdır. İlk olarak 15 Ekim 2007’de Singapore Airlines’a teslim edilmiş ve 25 Ekim’de hizmete girmiştir.
Uzay
Üçüncü Sanayi Devrimi’nde, insanların gökyüzü yolculuğu yalnızca uçaklarla sınırlı kalmadı; insanlık uzayı keşfetti.
V-2 roketi, 20 Haziran 1944’te MW 18014’ün dikey fırlatılmasıyla Kármán hattını geçerek uzaya seyahat eden ilk yapay nesne oldu. Bu roket, Almanlar tarafından icat edilmiş ve ne yazık ki II. Dünya Savaşı’nda bir silah olarak kullanılmıştır.
Dünyanın ilk yapay uydusu olan Sputnik 1, 4 Ekim 1957’de SSCB tarafından başarıyla fırlatılmış ve yörüngeye yerleştirilmiştir.
Laika, uzaya giden ilk yaşayan organizma olan Sovyet bir köpektir. 1957’de fırlatılan Sputnik 2 uzay aracının yolcusu olarak seçilmiş, ancak uzaya ulaştıktan kısa bir süre sonra yaşamını yitirmiştir. 1960 yılında, Belka ve Strelka adlı köpekler Sputnik 5 ile yörüngeye gönderilmiş ve güvenli bir şekilde geri dönmüştür. Böylece Belka ve Strelka, uzaya gidip geri dönen ilk canlı organizmalar olmuştur.
Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961’de Vostok 1 aracıyla Dünya yörüngesine başarıyla ulaşan ilk insan olmuştur. Vostok 1, Gagarin’i 108 dakikalık tam bir dünya yörüngesinden sonra Sovyet topraklarına indirmiştir.
20 Temmuz 1969’da Ay’a ilk adım atan kişi, Apollo 11 görevinin komutanı olan Amerikalı Neil Armstrong’dur. Bu olay, 20. yüzyılın ve Endüstri 3.0 döneminin en önemli başarılarından biri olarak kabul edilmektedir.
Bilgisayar
Bilgisayar yolculuğumuza Charles Babbage ile başlayabiliriz. Charles Babbage, bir matematikçi, filozof, mucit ve makine mühendisiydi. 1837 yılında, dijital programlanabilir bir bilgisayar konseptini ortaya koymuştur. Babbage, bazıları tarafından “bilgisayarın babası” olarak kabul edilir.
Herman Hollerith, 1890 yılında ülkelerin nüfus sayımları ve daha sonra muhasebe işlemleri için bilgileri özetlemeye yardımcı olan delikli kartlar kullanan elektromekanik bir makina geliştirdi. Hollerith, 1911’de diğer birkaç şirketle birleşerek “Computing-Tabulating-Recording Company”yi kurdu. Bu şirket, 1924 yılında “International Business Machines” (IBM) olarak yeniden adlandırıldı ve 20. yüzyılın en büyük ve en başarılı şirketlerinden biri haline geldi.
Modern bilgisayarın prensibi, Alan Turing tarafından 1936 yılında yazdığı “On Computable Numbers” adlı makalede önerilmiştir. Turing, “Evrensel Hesaplama Makinesi” adını verdiği ve günümüzde evrensel Turing makinesi olarak bilinen basit bir cihaz önermiştir. 1945 yılında Turing, elektronik depolanmış programlı bir dijital bilgisayar geliştirmek için çalışmalara başlamıştır. 1945 tarihli “Proposed Electronic Calculator” raporu, böyle bir cihaz için yapılan ilk taslak olmuştur.
Konrad Zuse, dünyanın ilk programlanabilir bilgisayarını icat etti; Turing-tam özellikli, program kontrollü Z3, 1941’de çalışır hale geldi. Zuse, modern bilgisayarın mucidi olarak sıklıkla anılmaktadır. 1941 yılında Zuse, dünyanın ilk ticari bilgisayarı olan Z4’ü üreten bilgisayar şirketlerinden birini kurdu.
ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer), programlanabilir, elektronik ve genel amaçlı ilk dijital bilgisayardır. Amerikalı bilim insanları tarafından II. Dünya Savaşı sırasında 1947 yılında inşa edilen ENIAC, ilk faaliyete geçen bilgisayardır. ENIAC yaklaşık 167 m²’lik bir alan kaplıyor ve 30 ton ağırlığındaydı. Saatte yaklaşık 180 kW elektrik tüketiyordu. ENIAC’ın en büyük özelliklerinden biri, bugünkü çiplerin atası sayılabilecek elektron tüpleri ve RAM belleğinin kullanılmasıdır.
Altair 8800, ekran ve klavye ile satılan ilk bilgisayar olarak bilinir. 1975 yılında MITS şirketi tarafından üretilmiş ve ilk kişisel bilgisayar olarak kabul edilmiştir.
“IBM PC”, IBM tarafından 1981 yılında piyasaya sürüldü ve kişisel bilgisayar pazarında önemli bir etki yarattı. IBM PC’nin özellikleri, dünya çapında en popüler bilgisayar tasarım standartlarından biri haline geldi. 1980’ler boyunca, IBM PC’nin en ciddi rakibi Apple Macintosh ürün serisinden geldi.
Apple, 1976 yılında Steve Jobs, Steve Wozniak ve Ronald Wayne tarafından kuruldu. “Macintosh”, Apple tarafından 1984 yılında üretilmeye başlandı ve mouse ile grafiksel arayüz kullanan piyasadaki ilk başarılı bilgisayar serilerinden biri oldu.
Microsoft, Bill Gates ve Paul Allen tarafından 1975 yılında Altair 8800 (MITS) için Basic yorumlayıcıları geliştirmek ve satmak amacıyla kuruldu. Microsoft, 1980’lerin ortalarında MS-DOS ile kişisel bilgisayar işletim sistemi pazarında lider konuma yükseldi ve ardından Microsoft Windows ile başarısını sürdürdü.
Steve Jobs and Bill Gates
First “www – World Wide Web” in the world
İnternetin ilk çalışabilir prototipi, 1960’ların sonlarına doğru ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) ile ortaya çıktı. Başlangıçta ABD Savunma Bakanlığı tarafından finanse edilen ARPANET, birden fazla bilgisayarın tek bir ağ üzerinde iletişim kurmasına olanak tanıdı.
İngiliz bilim insanı Sir Timothy Berners-Lee, 1989 yılında Dünya Çapında Ağ’ı (World Wide Web) icat etti. 1990 yılında CERN’de (Cenevre, İsviçre) çalışırken ilk web tarayıcısını yazdı. Tarayıcı, Ocak 1991’den itibaren CERN dışındaki diğer araştırma kurumlarına, ardından ise Ağustos 1991’de genel halkın kullanımına sunuldu. Web, 1993-1994 yıllarında, genel kullanım için web sitelerinin kullanılabilir hale gelmeye başlamasıyla günlük yaşamda yer edinmeye başladı. Dünya Çapında Web, Bilgi Çağı’nın gelişiminde merkezi bir rol oynamış ve internette etkileşimde bulunmak için milyarlarca insanın kullandığı birincil araç haline gelmiştir.
2004 yılında Berners-Lee, öncü çalışmaları nedeniyle Kraliçe II. Elizabeth tarafından şövalyelik unvanı ile onurlandırıldı. Sir Timothy Berners-Lee, Time dergisinin 20. yüzyılın en önemli 100 insanı listesinde yer aldı. 2016 yılında ise “Dünya Çapında Web’in, ilk web tarayıcısının ve Web’in ölçeklenmesine olanak tanıyan temel protokoller ve algoritmaların icadı” nedeniyle Turing Ödülü’nü aldı.
İlk PLC“programmable logic controller “
PLC (Programmable Logic Controller), endüstriyel otomasyon için kullanılan sağlamlaştırılmış bir bilgisayardır. Belirli bir süreci, makine fonksiyonunu veya hatta bir üretim hattını otomatikleştirebilir.
1968 yılında, General Motors, mühendis Edward R. Clark elektronik bağlantılı röle sistemlerinin yerine geçecek bir sistem teklif talebinde bulundu. Kazanan teklif, Bedford, Massachusetts’ten Bedford Associates’ten geldi. Sonuç olarak, 1969’da ilk PLC yapıldı ve 084 olarak adlandırıldı çünkü bu, Bedford Associates’in seksen dördüncü projesiydi. Bu projede çalışanlardan biri, PLC’nin “babası” olarak kabul edilen Dick Morley’di.
PLC’nin icadıyla birlikte, makine elektrik panelleri daha küçük hale geldi, makine devreye alma süreleri kısaldı, çalışan sistem değişiklikleri kolaylaştı ve arızalar azaldı.
Final
Gelecekte tarihçilerin, insanlık tarihini İnternetten önce ve sonra olarak ikiye ayırabileceklerini düşünüyorum.
1982 yılında, geleceği öngören ve mucit olan R. Buckminster Fuller, 1900’e kadar insan bilgisinin her yüzyılda bir kez iki katına çıktığını tahmin etmişti. Ancak 1945’te bu oran her 25 yılda bir iki katına çıkmaya başladı. 1982’ye gelindiğinde, bilgi her 12-13 ayda bir iki katına çıkıyordu. Bugün ise IBM’in 2020’ye kadar bilgilerin her 11-12 saatte bir iki katına çıkacağı tahmini, bu hızın daha da arttığını gösteriyor.
Human knowledge over the years
Endüstri 3.0 dönemini incelerken robot teknolojilerini incelemek istemedim. Bir sonraki yazımda robot teknolojilerinden bahsedeceğiz.
References
www.wikipedia.org
www.history.com
www.britannica.com
